Эндокрин тизимиинсон танасида деярли барча ҳаётий жараёнларни тартибга солишда муҳим роль ўйнайди. Ички секреция безлари гормонлар ишлаб чиқаради, бу жараённинг бузилиши жиддий касалликларни келтириб чиқаради. Кўпчилик бошланғич даврда организмдаги ўзгаришларни чарчоққа ёки стрессга боғлаб, шифокорга мурожаат қилмайди. Аммо ҳар қандай ҳолатга бефарқ бўлмаслик зарур.

Таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, дунёда қалқонсимон без касалликларининг кўпайиши йилига 5 фоизни ташкил қилаётган бўлса, ривожланган давлатларда ҳар 10-15 йилда қандли диабет билан оғриётганлар сони икки баробар ортиб бормоқда.

Эндокрин хасталикларнинг илк белгилар қандай?

Томоқ оғриғи

Ютинганда томоқда оғриқ, қичишиш, нарса тиқилгандек бўлиши, овоз тембрининг ўзгариши кузатилади. Бундай ўзгаришлар шамоллаш билан боғлиқ бўлмаса, тез-тез қайталанса, мунтазам кўринишга ўтса, бу қалқонсимон без патологияси бўлиши мумкин. Безнинг катталашиши ёки унда тугунчалар пайдо бўлиши ён атрофдаги тўқималар, нерв толаларининг сиқилишига олиб келади ва натижада шундай белгилар пайдо бўлади.

Сочларнинг фаол тўкилиши ёки тез ўсиши, кўпайиши

Аёлларнинг юзида тукларнинг кўпайиши, бошнинг олд қисмидаги сочлар сийраклашиши, тери қуруқлиги, қичишиш, ташқи таъсирга сезгирликнинг ошиши – бу жинсий безлар гормонал мувозанат бузилганлиги туфайли, эстрогенларнинг камайиши ва тестестероннинг кўпайганлигини билдиради.

Тана вазнининг кескин ўзгариши

Иштаҳанинг кескин ўзгариши, оғиз қуриши, ташналик, тез-тез пешобга чиқиш, оёқларнинг болдир қисмида оғриқ, увишиш пайдо бўлса, кўриш қобилияти пасайса, вазн кескин камая бошласа, қандли диабет касаллиги бошланган бўлиши мумкин. Қалқонсимон без фаоллиги ортса, иштаҳа очилиши, ичак ҳаракатининг кучайиши ва вазн йўқотиш аломатлари пайдо бўлади.

Асабийлашиш

Ҳаддан ташқари асабийлик, жиззаки бўлиб қолиш, кайфиятнинг тушунарсиз ўзгариши, тўсатдан кўз ёш қилиш, бирдан эйфория – хушчақчақ ҳолатга ўтиш эндокрин тизими патологияси билан боғлиқ бўлиши мумкин.

Диққатни жамлай олмаслик

Ҳатто одатий вазифаларга ҳам диққатни жамлай олмаслик, маълумотни секин қабул қилиш, уйқучанлик, кундалик ишларга эринчоқлик, бирор ишни қилолмаслик қўрқуви қалқонсимон без фаолиятининг пасайиши билан боғлиқ.

Умумий аломатлар

Терлашнинг кучайиши, тана ҳароратининг тез алмашинуви – исиб ёки совиб кетиш, бош оғриғи, юрак уриш ритмининг ўзгариши кузатилади.

Яйрахон ҚЎЛДОШЕВА,

олий тоифали эндокринолог-врач